Wat is er momenteel bekend over de invloed van geur?
Je ruikt de hele dag door verschillende luchtjes, maar welke invloed hebben deze geuren eigenlijk op jouw gedrag? De mens is altijd omgeven door een geur. Geuren kunnen in verschillende situaties een verschillende uitwerking hebben op mensen. Geur is cultuurbepalend. In geringe concentraties hebben geuren vaak onbewust al een effect op onze hersenen, en daarmee op ons gedrag. Geuren zijn van grote invloed op ons gevoel. Ze roepen herinneringen en emoties op, beïnvloeden ons koopgedrag, spelen een rol bij de smaakbeleving, spelen een rol bij de aantrekkingskracht tussen mannen en vrouwen en ze zijn van invloed op ons humeur.
Een paar feiten
- De mens heeft 30.000.000 reukcellen, de zogenaamde receptoren, waarmee zo’n 10.000 geuren zijn te onderscheiden.
- 75% van de menselijke emoties worden bepaald door wat we ruiken. De combinatie geur en beeld blijkt veel sterker dan beeld alleen.
- Reukzin is vrijwel niet uit te schakelen.
- Geurherinneringen blijven relatief lang hangen.
- Gevoelens, beoordelingen en gedrag worden sterk door geur gevormd. (Waardenburg, 2009)
Effect van geur op gedrag
Geuren hebben een grote invloed op menselijke emotie en gevoel. 75% van menselijke emoties zijn gebaseerd op wat we ruiken in plaats van wat we zien en horen. Dat komt doordat geurstimuli direct worden verwerkt in gebieden van de hersenen die een emotionele functie vervullen.
Geuren zijn verbonden aan herinneringen. Onbewust worden geuren samen met de fysieke omgeving als een herinnering opgeslagen. Zodoende bouwt iedereen gedurende zijn leven een persoonlijke geurendatabase op. Het ruiken van een geur kan weer exact dezelfde emotionele stemming oproepen uit het verleden en daarmee de oude ervaring naar boven halen. Een negatieve herinnering in je database heeft als gevolg dat je niet snel terug wilt naar de locatie of omgeving. En andersom werkt dit ook zo. Geur en herinnering kennen een direct verband. Waar het lekker ruikt, voelen mensen zich op hun gemak, beoordelen ze de omgeving positief en willen ze er dankzij de positieve herinnering weer terugkomen. Voorkeur of afkeer voor geuren is dan ook vaak verbonden aan de associatie die iemand met een geur heeft. Denk bijvoorbeeld aan de geur van versgebakken appeltaart, het water loopt direct in je mond.
Hoe komt het dat herinneringen sterk naar boven worden gehaald in de aanwezigheid van geur?
Omdat geuren in het limbisch systeem van de hersenen worden verwerkt, dit systeem is verantwoordelijk voor emoties. Geuren kunnen een direct effect hebben op hoe iemand zich voelt doordat de mens emotionele reageert op geur dan op andere vormen van stimulatie. Wanneer iemand denkt de geur te herkennen, worden kenniselementen uit het geheugen geactiveerd. Het gevoel dat teweeg wordt gebracht bij een geur en de herinneringen die opgeroepen worden, leiden dan samen tot een bepaald gedrag. (Dongelmans, z.d.)
Bone & Ellen, 1999, hebben in een gesimuleerde retail omgeving onderzoek gedaan naar de invloed van geuren op de gemoedstoestand van consumenten. Ze ontdekten dat prettige omgevingsgeuren leiden tot een goed humeur, met als gevolg dat respondenten de winkel positiever beoordeelden en een hoger toenaderingsgedrag vertoonden. (Bradford, Desrochers, 2009)
Vaak staan we er niet eens bij stil, maar geuren kunnen een sterke invloed op ons hebben. Denk maar eens aan een zeer aantrekkelijke jongeman of -dame. Wanneer je dichterbij komt en hij/zij blijkt vies te ruiken, dan is de aantrekkingskracht meteen verdwenen. Geuren blijken ons gedrag onbewust te kunnen sturen. Onderzoek heeft aangetoond dat alleen de geur van schoonmaakmiddel er al voor zorgt dat mensen hun etensresten beter opruimen. (Plantyn, 2009) De winkelier hoopt met zijn heerlijke geur van vers gebakken brood hetzelfde te bereiken. Hij wil zo namelijk de verkoop van brood stimuleren. Kortom, er is een intrigerende relatie tussen de geuren die onze neus binnendringen en het gedrag dat wij vertonen.
Beïnvloeding van leerprocessen door geur
Het verband tussen geuren en geheugen heeft niet alleen betrekking op herinneringen uit het verleden, maar men kan er ook gebruik van maken bij leerprocessen. Een geur kan een bepaalde betekenis krijgen via een associatie met de context waarin hij wordt waargenomen. (Vroon, 2001) Een uit het hoofd geleerde lijst met woorden wordt beter gereproduceerd in bijvoorbeeld een met jasmijn geparfumeerde ruimte als tijdens de leerfase dezelfde geur in die ruimte hing. Met een geur kan dus geconditioneerd worden.
Uit onderzoek van Cann en Ross (1989) is gebleken dat wanneer een geur aanwezig was tijdens een leerproces, personen het geleerde beter herkennen wanneer dezelfde geur aanwezig is. Ze lieten aan mannelijke studenten dia’s zien van vrouwelijk medestudenten. In de kamer was ofwel een aangename geur, een onaangename geur of geen geur aanwezig. Twee dagen later kregen ze opnieuw dia’s voorgeschoteld. De proefpersonen moesten aangeven of ze deze persoon twee dagen eerder ook al gezien hadden. Indien de proefpersonen bij de herkenning aan dezelfde geur werden blootgesteld als bij het leerproces lagen de scores significant hoger, ongeacht de aangenaamheid van de geur. (Cann, Ross, 1989)
Eerdere onderzoeken
Er zijn diverse onderzoeken gedaan naar de beïnvloeding van geur op het menselijke gedrag en handelen. Uit onderzoek van het Regionaal Orgaan Verkeersveiligheid Gelderland (ROVG) in samenwerking met Radboud Universiteit Nijmegen blijkt dat automobilisten langzamer gaan rijden van pepermuntgeur. Tijdens het onderzoek is bekeken hoe drie vormen van agressief rijgedrag – snelheid, bumperkleven, geen voorrang verlenen – worden beïnvloed door pepermuntgeur. Eerst in een rijsimulator, waarbij de testrijder gefrustreerd werd door een test die niet was op te lossen, daarna op de weg. De testers reden een half uur in lesauto’s met drie geurvarianten: pepermunt, babyolie en geen geur. Wat bleek? Zowel in de rijsimulator als in het echte verkeer ging de snelheid omlaag door de pepermuntgeur. Deze geur vermindert de frustratie en vermoeidheid en verhoogt de alertheid. (Iskarous, Thijssen, Leeuwen, van., 2011)
Verschillende geuren hebben verschillende effecten. Het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM) deed ook onderzoek naar het effect van geuren op gedrag. Citroen werkt stimulerend, lavendel bevordert ontspanning en pepermunt en kaneel maken alert. Op welke manier de geur ook wordt waargenomen, in alle gevallen dragen de geuren bij aan een verhoogde attentie, verbeterd geheugen en een hogere motorische reactiesnelheid. (Rijksoverheid, 2012)