(onderaan dit artikel vindt u interviews met Zabeth over invloed van uiterlijk en politici)
Wanneer we in het stemhokje een kruisje zetten en zo bepalen wie ons land gaat regeren dan laten we ons leiden door verkiezingsprogramma’s. Niet door uiterlijke schoonheden. Tenminste..dat maken we onszelf wijs. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt namelijk iets anders…
Wetenschappers tonen aan dat het uiterlijk van politici een sterke invloed heeft op de kiezer. Die invloed is wereldwijd overal even sterk. Mensen hebben zelfs ongeacht hun nationaliteit wereldwijd dezelfde ideeën over hoe een goede politicus eruit moet zien.
Mooi
Al langer wordt beweerd dat uiterlijke schoonheid in de politiek mooi meegenomen is. Het bleek echter lastig om dat goed te meten en ook wetenschappelijk te onderbouwen. Deze wetenschappers zijn daar echter wel in geslaagd.
Kiezen
Ze lieten kiezers in de Verenigde Staten en India foto’s zien van kandidaten die deelnamen aan verkiezingen in Brazilië en Mexico. De kiezers werd gevraagd welke van deze kandidaten volgens hen de beste politicus was. Zowel de Amerikaanse als Indiase proefpersonen kozen massaal voor dezelfde kandidaat. Dezelfde kandidaat die ook in Brazilië en Mexico als winnaar uit de bus was gekomen!
Geschokt
“We waren nogal geschokt dat mensen in de Verenigde Staten en India de uitkomsten van de verkiezingen in Mexico en Brazilië op basis van een foto van de kandidaten zo gemakkelijk konden voorspellen,” vertelt onderzoeker Gabriel Lenz. “Dit zijn tenslotte allemaal verschillende culturen met verschillende politieke tradities en verschillende geschiedenissen.”
Waarom?
Waarom de kiezers massaal voor de knappe lijsttrekkers gaan, is onduidelijk. Misschien omdat ze er op televisie zo goed uitzien? Of omdat ze verwachten dat de sociale vaardigheden van de knapperds beter zijn?
Lenz concludeert dat met name mensen die weinig achtergrondinformatie over de kandidaten hebben hun keuze op uiterlijk baseren. “Dit zijn mensen die niet veel van politiek weten, maar veel televisie kijken,” weet Lenz.
Jongeren letten heel erg op het uiterlijk zetten zich af tegen de standaard uiterlijk van politici.
De televisie heeft het uiterlijk van politici belangrijk gemaakt. Het publiek kijkt naar de gezichten, let op de lichaamstaal, luistert naar de manier van praten. In de ontzuilde maatschappij, waar politieke partijen dicht tegen elkaar aan schurken, kan de uitstraling van iemand van levensbelang zijn voor een partij. “Als politicus is het handig om te weten dat je de uiterlijke zaken onder controle hebt, dan hoef je je daar alvast geen zorgen meer over te maken. Dan kun je je beter concentreren op de zaken die echt van belang zijn”, zegt Van den Bichelaer.
In haar afstudeeronderzoek legde ze aan 131 mensen van diverse leeftijden en achter-gronden dertig foto’s voor van vrouwen. “Er was al onderzoek gedaan naar de rol van het uiterlijk van mannelijke politici. We spreken altijd van politieke mannetjesmakerij, maar je ziet steeds meer vrouwen in de politiek. Aangezien bij vrouwen het uiterlijk misschien een nog wel belangrijkere rol speelt dan bij mannen, wilde ik graag onderzoeken hoe mensen dat beoordelen.”
De foto’s van goed uitziende, doorsnee volwassen vrouwen waren door Van den Bichelaer uit willekeurige tijdschriften geknipt. Geen van de vrouwen is bekend onder het grote publiek. Slechts op basis van een fotoportret spraken de beoordelaars zich uit over de fysieke aantrekkelijkheid, betrouwbaarheid, sympathie, leiderschapskwaliteiten, intelligentie en de geschiktheid voor de politiek of voor het bedrijfsleven. Uit de antwoorden bleek, dat mensen vooral vertrouwen hebben in een wat oudere vrouw van boven de 45, met het liefst kort grijs of donker haar, een getinte of donkere huidskleur, bruine ogen, weinig of in ieder geval onopvallende sieraden, rustig gekleurde of donkere kleding en vooral een brede glimlach. Rimpels zijn geen probleem, zolang ze maar niet diep zijn. Strakke jonge huidjes worden niet gewaardeerd, een normale of smalle kaaklijn doet het beter dan een brede, krachtige kaak. Een mooi jong blondje krijgt het niet gemakkelijk in de politiek. De kiezers vertrouwen haar niet. Een foto van een vrouw met een lichte achtergrond maakt een sympathiekere indruk dan een gezicht met een donkere achtergrond. Overigens beoordeelden de ondervraagden de geschiktheid voor het bedrijfsleven anders dan voor de politiek. Iemand in het bedrijfsleven kan zich een meer uitgesproken uiterlijk veroorloven en mag jonger zijn dan 40 jaar. De mannelijke en vrouwelijke ondervraagden verschilden weinig van mening. Of ze werkten of studeerden, maakte ook weinig verschil.
Helaas kan Van den Bichelaer niet verklaren waarom mensen niet houden van blauwe ogen, een glad huidje of een groot brilmontuur als het gaat om leidinggevende personen. De mensen die aan haar onderzoek meewerkten, kregen de ‘waarom’-vraag niet voorgelegd, omdat het het onderzoek te omvangrijk zou maken. “Het is jammer genoeg niet te verklaren waarom etnische vrouwen zo hoog scoren. Maar duidelijk is dat ze het erg goed doen. Ze komen betrouwbaar en sympathiek over. Het lijkt me een aanbeveling voor de politiek.”
Wel kan ze de uitkomsten vergelijken met eerdere onderzoeken naar imago’s van politici, in Amerika, en het vorig jaar verschenen onderzoek van haar scriptiebegeleidster De Landtsheer. Dat onderzoek betrof het uiterlijk van mannelijke politici. Een opmerkelijk verschil is, dat de Amerikanen het waarderen als politici zeer formele kleding dragen. Voor vrouwen is het lichtgekleurde mantelpak een must. Nederlanders hechten mindere aan formele kleding, maar zien hun politici wel graag in nette kleding, liefst in donkere tinten.